KCEZ - Śląskie drogi do wolności

Realizacja szkolnego projektu: „Śląskie drogi do wolności”

Z okazji obchodów 100. rocznicy II powstania śląskiego:

16.11.2020r. Klasa 2CTPM uczestniczyła w lekcji on-line:

“Historia powstania, wymowa artystyczna i historyczna Pomnika Powstańców Śląskich w Katowicach”

Zdjęcie zaczerpnięte z https://meteor-turystyka.pl/miejsce/pomnik-powstancow-slaskich-w-katowicach

Pomnik Powstańców Śląskich w Katowicach, popularnie nazywany „Skrzydłami” to jeden z symboli Katowic. Skrzydła symbolizują powstania śląskie:

I powstanie śląskie wybuchło w nocy z 16 na 17 i trwało do 24 sierpnia 1919
II powstanie śląskie toczyło się od 19 do 25 sierpnia 1920
III powstanie śląskie rozpoczęło się w nocy z 2 na 3 maja i zakończyło się 5 lipca 1921 zwycięstwem. Komisja Międzysojusznicza przyznała Polsce znacznie większy obszar regionu niż bezpośrednio po plebiscycie.

Autorem pomnika jest rzeźbiarz prof. Gustaw Zemła, który ma obecnie 89 lat. 30 stycznia 2020 roku udzielił wywiadu z cyklu HISTORIE MÓWIONE NOWOCZESNOŚCI. Opowiada w nim o historii powstania i wymowie artystycznej pomnika. Z okazji 100. rocznicy wybuchu II powstania śląskiego zapraszamy do wysłuchania wspomnień rzeźbiarza, zamieszczonych na stronie Muzeum Sztuki Nowoczesnej w Warszawie pod adresem:

https://artmuseum.pl/pl/archiwum/historie-mowione-nowoczesnosci/3172/151025

Muzeum Sztuki Nowoczesnej w Warszawie
tytuł: Kazimierz Gustaw Zemła, wywiad przeprowadziła Maja Śmigielska, 30.01.2020, 21 min 51 s.
typ obiektu: zapis dźwiękowy
autor: Maja Śmigielska
data obiektu: 2020
wymiary obiektu: 21 min 51 s
materiał: wywiad narracyjny
język: polski
miejsce: dom proferora Kazimierza Gustawa Zemły, Warszawa

16.11.2020r. Klasa 1BTp uczestniczyła w lekcji on-line:

“Zwiedzanie osiedla robotniczego NIKISZOWIEC (z uwzględnieniem terenu działań zbrojnych podczas II powstania śląskiego)”

Zdjęcie zaczerpniete z https://pl.wikipedia.org/wiki/Nikiszowiec#/media/Plik:Nikiszowiec_Katowice_Danieluk.jpg

Historia Nikiszowca sięga początków XX wieku. Budowę rozpoczęto w 1908 roku na terenie ówczesnej gminy Janów. Nikiszowiec został wybudowany na potrzeby pracowników kopalni “Giesche”, która po przyłączeniu Górnego Śląska do Polski zmieniała nazwę na “Wieczorek”.

Niemiecka nazwa osiedla Nickischschacht wzięła się od pobliskiego szybu wyciągowego Nikisch, który nazwany został na cześć Friedricha Nickisch von Rosenegka – jednego z przedstawicieli spółki Georg von Giesches Erben.

Nikiszowiec zaprojektowany został przez Emila i Georga Zillmannów. Osiedle przypomina zamknięte murami miasteczko, na które składa się 9 dużych budynków mieszkalnych. Oprócz mieszkań znajdywały się tutaj budynki użyteczności publicznej, takie jak: pralnia, magiel, kantyna, Schlafhaus (coś w rodzaju hotelu robotniczego), sklepy, szkoła a także w późniejszym okresie – kościół św. Anny. Mieszkańcy mogli także korzystać, co ciekawe, z chlewików i pieców do wypieku chleba, które znajdowały się na podwórzach. Zillmannowie założyli, że robotnicy pobliskiej kopalni i ich rodziny powinny całą konieczną do życia przestrzeń mieć w jednym funkcjonalnym i co ważne – ładnym oraz przyjaznym miejscu.

W 1918 roku budowa osiedla została ukończona, lecz dopiero 9 lat później w 1927 oddany do użytku został kościół św. Anny – najokazalszy budynek całego Nikiszowca.

W 1924 roku Nikiszowiec wraz z Giszowcem został przyłączony do gminy Janów. W 1951 roku stał się częścią miasta Szopienice, które w 1960 wraz z Janowem połączyło się z Katowicami i stanowi teraz dzielnicę miasta.

W czasie II powstania śląskiego Janów i Nikiszowiec zostały zajęte przez powstańców bez walk po rozbrojeniu niemieckiej policji, a 19 sierpnia 1919 roku górnicy kopalni Giesche rozpoczęli strajk, który trwał do końca powstania.

Na podstawie: https://tuudi.net/nikiszowiec-co-warto-zobaczyc/

18.11.2020r. Klasa 4CTPM uczestniczyła w lekcji on-line:

Rajd “Śladami powstańców śląskich”- walki w rejonie Katowic (Bogucice, Szopienice, Dąbrówka Mała, Janów, Nikiszowiec)

II POWSTANIE ŚLĄSKIE

Powstanie wybuchło w nocy z 19 na 20 sierpnia 1920 r. Zaraz po wezwaniu do walki wygłoszonym przez Wojciecha Korfantego w poparciu dla działań powstańców rozpoczął się na Górnym Śląsku strajk generalny. Dowództwo Polskiej Organizacji Wojskowej Górnego Śląska, na czele którego stał Alfons Zgrzebniok, nakazało niezwłoczne rozpoczęcie działań bojowych w 5 okręgach wojskowych. Natychmiastowe zniszczenie na całym terenie sieci łączności sparaliżowało przeciwdziałanie niemieckie i przedwczesne wkroczenie wojsk okupacyjnych. Dowództwo drugiego powstania miało siedzibę w Dąbrówce Małej.

Na Górnym Śląsku powstańcy śląscy zdobyli w toku walk m.in. miejscowości: Szopienice, Mikołów, Murcki, Hołdunów, Dąbrówka Mała, Janów, Nikiszowiec, Giszowiec, Ochojec oraz Hutę Baildon, Rozbark, Brzeziny Śląskie, Dąbrówka Wielka, Brzozowice-Kamień, Piekary Śląskie, Miechowice, Bogucice, Bytom (opuszczony wkrótce przez powstańców na żądanie koalicji).

Powstańcy śląscy nie zaatakowali większych miast, w których stacjonowały wojska alianckie, jednak, wzbudzając panikę wśród ludności niemieckiej, prowadzono walki w rejonie Mysłowic, Katowic-Wełnowca, Siemianowic, Łagiewnik, Maciejkowic, Chorzowa, Hajduk Wielkich i Nowego Bytomia.

Rząd polski w Warszawie nie wspomógł powstania, ponieważ w tym czasie w pełnym toku znajdowała się kontrofensywa polska przeciw nacierającej na Warszawę Armii Czerwonej (Bitwa Warszawska), rozpoczęta 16 sierpnia 1920 r.

W związku z tym, że 24 sierpnia Międzysojusznicza Komisja Rządząca i Plebiscytowa na Górnym Śląsku nakazała rozwiązać niemiecką Sicherheitspolizei, uznano, że należy zakończyć działania powstańcze, co nastąpiło w dniu 25 sierpnia 1920 r. W ten sposób podstawowy postulat strony polskiej został spełniony.

Na podstawie: Encyklopedia Powstań Śląskich, red. F. Hawranek (i in.), Opole 1982, s. 104-298

TRASA

Katowice	Katowice-Bogucice, ul. Normy 6, ściana frontowa budynku	Tablica na budynku, w którym w sierpniu 1919 roku mieściła się siedziba Powiatowej Komendy Polskiej Organizacji Wojskowej, kierująca I Powstaniem Śląskim w Powiecie Katowickim, stąd kierowano także Bogucickim Oddziałem Powstańczym składającym się głównie z górników Kopalni „Katowice” dowodzonym przez Tomasza Kotlarza fotografia z prywatnych zbiorów klasy 3aBSIS
Katowice	Katowice- Bogucice, pomiędzy ulicą Wincentego Wajdy i ulicą Katowicką	Pomnik poległych w czasie Powstań Śląskich i w czasie II wojny światowej (dawny rynek wsi Bogucice), projektu Jana Raszki z 1930 rokufotografia z prywatnych zbiorów klasy 3aBSIS
Katowice	Katowice-Dąbrówka Mała, ul. Le Ronda, cmentarz katolicki,aleja centralna, strona lewa	Grób zbiorowy wojenny mieszkańców Dąbrówki Małej, poległych w czasie Powstań Śląskich oraz walk II wojny światowej - pom.nagr. – nazwiskafotografia z prywatnych zbiorów klasy 3aBSIS
Katowice	Katowice-Dąbrówka Mała,skwer pomiędzy kościołem a dzisiejszą restauracją "Karczma Pod Młynem" (dawny dom parafialny, później kino "Capitol" i Teatr Lalek "Ateneum")	Pomnik Poległych Powstańców autorstwa Wincentego Chorembalskiego zburzony w czasie II wojny światowej (na podstawie zachowanej ikonografii). W albumie, wydanym z okazji stulecia poświęcenia kościoła św. Antoniego, czytamy w kalendarium: 10.10.1937 r. - odsłonięcie i poświęcenie pomnika z udziałem wojewody śląskiego, dr. Michała Grażyńskiego.Fragment fotoreportażu z uroczystości odsłonięcia Pomnika Poległych Powstańców (pomnik w środku). Zaczerpnięto z: http://dabrowkamala.blogspot.com/2013/03/pomnik-polegych-powstancow.html
Katowice	Katowice-Janów, ul.Cmentarna, cmentarz aleja centralna, strona prawa, rząd 11	Grób zbiorowy wojenny poległych w czasie Powstań Śląskich – nazwiska -pom.nagr.fotografia z prywatnych zbiorów klasy 3aBSIS
Katowice	Katowice - Nikiszowiec ul. Zamkowa, skwer (przy Przedszkolu Nr 63).	Pomnik ku czci bohaterów Powstań Śląskich. (w miejscu gdzie od 1922 roku stał także pomnik zburzony przez hitlerowców we wrześniu 1939 roku). Nowy obelisk po II wojnie światowej zlokalizowano na skwerze przy ulicy Zamkowej.fotografia z prywatnych zbiorów klasy 3aBSIS
Katowice	Katowice-Szopienice, ul Lwowska 2, VI Liceum Ogólnokształcące im. Jana Długosza,(ściana frontowa, przy wejściu)	Tablica na budynku, w którym podczas III Powstania Śląskiego mieściła się siedziba Naczelnego Dowództwa i Rady Powstańczej.fotografia z prywatnych zbiorów klasy 3aBSIS
Katowice	Katowice-Szopienice, Plac Powstańców, Skwer przed VI Liceum Ogólno -kształcącym	Pomnik Wolności - obelisk z dwoma tablicami: a) tablicą upamiętniającą powrót Górnego Śląska do Polski; b) tablicą upamiętniającą miejsce, w którym stanął w 1924 roku Pomnik Wolności zburzony przez hitlerowców w 1939 roku; ponownie odsłonięty w 1992 roku.fotografia z prywatnych zbiorów klasy 3aBSIS